भारतीय संस्कृतीमध्ये सोन्याला फार मोठे महत्त्व आहे. प्राचीन काळापासून सोने हे संपत्तीचे आणि प्रतिष्ठेचे प्रतीक मानले गेले आहे. लग्नसराईपासून ते धार्मिक विधीपर्यंत सोन्याचा वापर हा सांस्कृतिक परंपरेचा भाग राहिला आहे. आजही, २१व्या शतकात सोन्याचे महत्त्व कमी झालेले नाही. उलटपक्षी, आर्थिक गुंतवणुकीसाठी सोने हा अधिक विश्वासार्ह पर्याय ठरत आहे. सध्याच्या बाजारपेठेत सोन्याचे दर घसरल्याने गुंतवणूकदारांसाठी मोठी संधी निर्माण झाली आहे. या लेखात आपण सध्याच्या सोन्याच्या बाजारपेठेतील घडामोडी, सोन्यात गुंतवणुकीचे फायदे आणि पर्याय याविषयी सविस्तर जाणून घेणार आहोत.
सध्याच्या बाजारपेठेतील स्थिती पाहता, १५ नोव्हेंबर २०२४ रोजी सोन्याच्या दरात मोठी घसरण नोंदवली गेली आहे. मुंबईत २४ कॅरेट सोन्याचा दर ७४,६२० रुपये प्रति १० ग्रॅमपर्यंत खाली आला आहे. मागील आठवड्यात याच सोन्याचा दर ७७,५६० रुपये प्रति १० ग्रॅम होता. ही घट जवळपास २,९४० रुपयांची आहे. सोन्याचे दर कमी होण्याचे मुख्य कारण आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील घडामोडी आणि डॉलरच्या मूल्यात वाढ होणे आहे. या घसरणीमुळे गुंतवणूकदारांसाठी सोन्याची खरेदी करणे अधिक आकर्षक ठरत आहे. सध्याचा काळ हा गुंतवणुकीसाठी योग्य आहे, असे तज्ज्ञांचे मत आहे.
सोन्यात गुंतवणुकीचे फायदे
सोन्याच्या गुंतवणुकीचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची स्थिरता आणि सुरक्षितता. इतर मालमत्ता जसे की शेअर्स किंवा स्थावर मालमत्ता यांच्याशी तुलना करता, सोने हे नेहमीच स्थिर राहते. बाजारपेठ अस्थिर असली तरी सोन्याचे मूल्य कमी होत नाही. महागाईच्या काळात सोन्यात गुंतवणूक केल्यास त्याचे मूल्य कायम राहते, त्यामुळे महागाईपासून संरक्षण मिळते. दीर्घकालीन गुंतवणुकीच्या दृष्टीने हे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे. शिवाय, सोन्याची मागणी ही आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नेहमीच राहते. त्यामुळे त्याच्या किमतीत दीर्घकालीन घट फारशी होत नाही. यामुळे सोन्याला “सुरक्षित गुंतवणूक” मानले जाते.
हॉलमार्किंगचे महत्त्व
सोने खरेदी करताना त्याच्या शुद्धतेची खात्री करणे अत्यंत महत्त्वाचे असते. यासाठी हॉलमार्किंग पद्धती उपयोगी ठरते. हॉलमार्क हा सोन्याच्या शुद्धतेचा निकष आहे. २४ कॅरेट सोन्याचा हॉलमार्क ९९९ असतो, जो १००% शुद्धतेचे निदर्शक आहे. मात्र, शुद्ध २४ कॅरेट सोने हे दागिन्यांच्या निर्मितीसाठी फारसे उपयुक्त नसते.
दागिन्यांसाठी प्रामुख्याने २२ कॅरेट सोने (हॉलमार्क ९१६) वापरले जाते. यामध्ये ९१.६% शुद्ध सोने असते. याशिवाय, काही विशेष प्रकारच्या दागिन्यांसाठी १८ कॅरेट (हॉलमार्क ७५०) आणि १४ कॅरेट (हॉलमार्क ५८५) सोन्याचा वापर केला जातो. हॉलमार्किंग नसलेल्या सोन्याच्या खरेदीत फसवणुकीची शक्यता जास्त असते. त्यामुळे सोने खरेदी करताना नेहमी हॉलमार्किंग तपासणे आवश्यक आहे.
सोन्यात गुंतवणुकीचे विविध पर्याय
आजच्या डिजिटल युगात सोन्यात गुंतवणूक करण्याचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. पारंपरिक पद्धतीने दागिन्यांच्या स्वरूपात सोने खरेदी करण्याची पद्धत अजूनही लोकप्रिय आहे. मात्र, याशिवाय सोन्याचे बार, नाणी किंवा गोल्ड ETF खरेदी करणे हे अधिक फायदेशीर ठरते. गोल्ड एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड (ETF) हा एक आधुनिक गुंतवणूक पर्याय आहे. यात फिजिकल सोन्याच्या तुलनेत सुरक्षितता जास्त असते, तसेच त्याचे व्यवस्थापन सोपे होते.
याशिवाय, सरकारतर्फे जारी होणारे सोव्हरीन गोल्ड बाँड्स (SGB) देखील एक आकर्षक गुंतवणूक पर्याय आहे. या बाँड्सवर ठराविक व्याज दिले जाते आणि मॅच्युरिटीच्या वेळेस सोन्याचे मूल्य देखील परत दिले जाते. शिवाय, डिजिटल गोल्ड हा देखील एक नवा पर्याय आहे, ज्यामध्ये गुंतवणूकदार आपले पैसे डिजिटल स्वरूपात सोन्यात ठेवू शकतात. यामुळे सोन्याची चोरी किंवा नुकसान होण्याचा धोका पूर्णतः टाळता येतो.
सोन्याच्या गुंतवणुकीसाठी योग्य काळ
सध्याचा काळ हा सोन्यात गुंतवणूक करण्यासाठी उत्तम मानला जातो. सोन्याच्या दरात मोठी घसरण झाल्यामुळे गुंतवणूकदारांना स्वस्तात सोने खरेदी करता येईल. विशेषतः, दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी सध्याचा दर खूपच फायदेशीर आहे. तज्ज्ञांच्या मते, सध्या खरेदी केलेले सोने भविष्यात जास्त दराने विकता येऊ शकते. याशिवाय, बाजारपेठेत चालू असलेल्या घडामोडींचा अभ्यास करून योग्य वेळी गुंतवणूक करणेही गरजेचे आहे.
गुंतवणूकदारांसाठी टिप्स
सोन्यात गुंतवणूक करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. पहिले म्हणजे हॉलमार्किंग तपासूनच सोने खरेदी करावे. दुसरे म्हणजे दागिन्यांऐवजी सोन्याचे बार, नाणी किंवा गोल्ड ETF खरेदी करणे अधिक फायदेशीर ठरते. तसेच, सोव्हरीन गोल्ड बाँड्स खरेदी केल्यास दीर्घकालीन सुरक्षितता मिळते. डिजिटल गोल्डच्या बाबतीत, विश्वासार्ह प्लॅटफॉर्मद्वारेच खरेदी करावी.
सोन्यात गुंतवणूक ही दीर्घकालीन फायद्याची ठरते. मात्र, अल्पकालीन नफा मिळवण्यासाठी देखील बाजारपेठेतील बदलांचा अभ्यास करणे गरजेचे आहे. सोन्याचे दर कमी झाले असताना खरेदी करणे आणि दर वाढल्यावर विक्री करणे हा एक यशस्वी गुंतवणुकीचा फॉर्म्युला ठरतो.