महाराष्ट्रातील शेतकरी मित्रांनो, नमस्कार! आपल्या सर्वांच्या खात्यात सरकारने आता काही मोठे आर्थिक लाभ वितरित करण्यास सुरुवात केली आहे. केंद्र सरकारच्या पी.एम. किसान सन्मान निधी योजनेच्या 19 व्या हप्त्याचे पैसे बँक खात्यात जमा झाले असून, महाराष्ट्र राज्याच्या ‘नमो शेतकरी महा सन्मान निधी योजने’अंतर्गत देखील काही निधी शेतकऱ्यांच्या खात्यात पोहोचवण्यात आला आहे. या दोन्ही योजनांच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळत आहे. परंतु, सध्या राज्यात सुरू असलेल्या विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर, शेतकऱ्यांना विविध सभांमध्ये सरकारकडून मोठ्या मोठ्या घोषणा व आश्वासने देण्यात येत आहेत, ज्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये काहीसा संभ्रम निर्माण झाला आहे.
विधानसभा निवडणुकांच्या काळात राजकीय नेत्यांकडून विविध शेतकरी हिताचे मुद्दे घेऊन आश्वासने दिली जात आहेत. मात्र, प्रत्यक्षात यापैकी किती घोषणा प्रत्यक्षात येतील, याविषयी शेतकऱ्यांच्या मनात प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. अनेक शेतकरी व्हिडिओच्या कमेंट बॉक्समध्ये आणि सोशल मीडियावर आपल्या शंकांचे समाधान शोधत आहेत. विशेषत: पी.एम. किसान योजनेचा 19 वा हप्ता कधी जमा होईल, नमो शेतकरी महा सन्मान निधीचे पुढील वितरण कधी होईल, यासारखे प्रश्न वारंवार विचारले जात आहेत. या लेखात आपण या दोन्ही योजनेची माहिती सविस्तरपणे घेऊ, तसेच योजनेतील महत्वाच्या घटकांविषयी चर्चा करू.
पी.एम. किसान सन्मान निधी योजना – शेतकऱ्यांचा आर्थिक आधार
पी.एम. किसान सन्मान निधी योजना केंद्र सरकारची एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेतर्गत देशभरातील लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांना प्रतिवर्ष तीन हप्त्यांत 6,000 रुपये दिले जातात. प्रत्येक हप्ता दर चार महिन्यांनी शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा होतो. मागील 19 वा हप्ता ऑक्टोबर महिन्यात शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा करण्यात आला. त्यामुळे, पुढील हप्ता म्हणजे 19 वा हप्ता फेब्रुवारी 2025 मध्ये जमा होईल, असा केंद्र सरकारचा नियम आहे.
मात्र, विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर काही विश्लेषकांचा असा अंदाज आहे की केंद्र सरकार शेतकऱ्यांना खुश करण्यासाठी यावेळी काही विशेष घोषणा करू शकते. निवडणूक प्रचारादरम्यान शेतकऱ्यांसाठी अनेक योजना आणि सुविधा जाहीर केल्या जातात. जर केंद्र सरकारने विशेष निर्णय घेतला तर कदाचित हा हप्ता वेळेआधी म्हणजे नोव्हेंबरच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा डिसेंबरच्या पहिल्या आठवड्यातच जमा केला जाऊ शकतो. पण सध्या याची केवळ शक्यता आहे आणि कोणतेही निश्चित आश्वासन दिलेले नाही.
नमो शेतकरी महा सन्मान निधी योजना – महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी राज्य सरकारचा विशेष उपक्रम
महाराष्ट्र राज्य सरकारने शेतकऱ्यांच्या आर्थिक मदतीसाठी सुरु केलेली नमो शेतकरी महा सन्मान निधी योजना ही केंद्राच्या योजनेसारखीच एक महत्त्वपूर्ण योजना आहे. या योजनेतून महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना अतिरिक्त आर्थिक आधार मिळतो. योजनेतून नियमित हप्ते दिले जातात आणि शेतकऱ्यांच्या गरजा लक्षात घेऊन विविध आर्थिक सहाय्य दिले जाते. मागील चौथा हप्ता ऑक्टोबरमध्ये जमा करण्यात आला होता. त्यामुळे, पुढील हप्ता म्हणजे डिसेंबर 2024 मध्ये जमा केला जाईल असे अपेक्षित आहे.
राज्याच्या विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर, मुख्यमंत्री आणि विविध नेते शेतकऱ्यांसाठी आणखी सुविधा पुरवण्याबद्दल आश्वासने देत आहेत. त्यामुळे नमो शेतकरी योजनेत काही बदल होणार का, आणखी काही आर्थिक सहाय्य मिळणार का, यावर शेतकऱ्यांचे लक्ष आहे. योजनेतील हप्ते वेळेवर मिळण्याची अपेक्षा असून, जर केंद्र सरकार आणि राज्य सरकारच्या या दोन्ही योजनांचे हप्ते एकत्र जमा झाले, तर महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी हा एक मोठा दिलासा ठरू शकतो.
शेतकऱ्यांच्या मनातील संभ्रम – शासकीय योजनांवर विश्वास ठेवावा का?
राजकीय सभांमधून होणाऱ्या आश्वासनांमुळे शेतकऱ्यांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला आहे. योजनेच्या हप्त्यांचे वितरण दरवर्षी नियमितपणे होते, पण निवडणुकीच्या काळात दिली जाणारी आश्वासने किती खरी ठरतील, हा शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचा प्रश्न आहे. कधी कधी निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर घोषणांची रेलचेल असते, परंतु निवडणुका झाल्यानंतर अनेक वेळा ह्याच योजनांमध्ये अनियमितता येते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी या योजनांचा लाभ घेतानाच आडून काही गुंतवणुकीचे धोरण बनवणे गरजेचे आहे.
योजनांचा लाभ घेताना काय लक्षात ठेवावे?
योजनेचे लाभ घेताना शेतकऱ्यांनी स्वतःचा आर्थिक नियोजन विचारपूर्वक करणे गरजेचे आहे. केंद्र सरकार किंवा राज्य सरकारच्या कोणत्याही योजनेवर अवलंबून न राहता स्वतःची काही बचत योजना बनवणे शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्वाचे आहे. शेतकऱ्यांनी वेळोवेळी मिळणाऱ्या लाभांचा योग्य वापर करून आपले उत्पन्न आणि गुंतवणूक सुधारण्याचा प्रयत्न करावा.
शेतकऱ्यांनी योजना लाभ घेताना बँक खात्यांमध्ये तातडीने पैसे जमा झाले का, याची खात्री करणे गरजेचे आहे. तसेच योजनेच्या अटी आणि शर्तींचे पालन करून बँक खात्याचे नियमित अद्ययावत करणे महत्वाचे आहे. अशा प्रकारे लाभ मिळाल्यावर त्याचा योग्य वापर कसा करावा याबाबत शेतकऱ्यांनी स्वतःचा निर्णय ठाम ठेवावा.3